پاڪستان ۽ افغانستان جي تاريخ جا ويجها لاڳاپا آهن، افغانستان ڪڏهن به ٻاهرئين طاقتن کي قبول ناهي ڪيو، پاڪستان تڪرارن جي فوجي حل جي خلاف رهيو آهي: وزيراعظم عمران خان جو ترڪ ٽي وي چينل کي انٽرويو

اسلام آباد – 02 – آڪٽوبر (اي پي پي) وزيراعظم عمران خان چيو آه?? ته پاڪستان ۽ افغانستان جي تاريخ جا ويجها لاڳاپا آه??، افغانستان ڪڏهن به ٻاهرئين طاقتن کي قبول ناهي ڪيو، پاڪستان تڪرارن جي فوجي حل جي خلاف رهيو آه??، سوال اهو آه?? ته آمريڪا طالبان کي ڪڏهن تسليم ڪندو؟ صدر بائيڊن کي نشانو بڻائڻ ناانصافي آه??، موجوده صورتحال کانسواءِ انهن وٽ ڪو ٻيو رستو نه هو، افراتفري پکيڙڻ سان سڀ کان ??ڌيڪ نقصان افغان عوام جو ٿيندو، پاڪستان ۽ افعانستان جي تاريخ جا ويجها لاڳاپا آه??، افغانستان ڪڏهن به ٻاهرئين طاقتن کي قبول ناهي ڪيو ۽ سرحد جي ٻنهي طرف پشتون قوم آباد آه??، پشتونن ۾ مذهبي ئي نه قوميت جي سطح تي به ويجهو ڳانڍاپو آه??، آمريڪي عوام افغانستان جي صورتحال کان بي خبر آه??، تڪرارن جي فوجي حل جو مخالف آه??ان. وزيراعظم اهڙن خيالن جو اظهار ترڪ ٽي وي ٽي آر ٽي کي ڏنل انٽرويو دوران ڪيو. هن چيو ته اها کل جوڳي ڳالهه آه?? ته جيڪڏهن آمريڪي پاليسين تي تنقيد ڪئي وڃي ته آمريڪا مخالف سڏرايو ويندو، اسان کي دهشتگردي جي خلاف جنگ ۾ وڏو جاني ۽ مالي نقصان کڻڻو پيو، اجتماعي نقصان جي ڪري افغانستان ۾ آمريڪا جي خلاف نفرت ۾ اضافو ٿيو، افغانستان جي خيرخواهه هجڻ جي ڪري اسان چاهيون ٿا ته اتي استحڪام ٿئي ۽ سمورين ڌرين تي ٻڌل حڪومت هجي، تاريخ شاهد آه?? ته افغانين کي ڪنهن جي تسلط هيٺ نه ٿو آڻي سگهجي، انخلا جي وقت ڪابل ايئرپورٽ تي پيدا ٿيندڙ صورتحال جي ڪري آمريڪي صدر تي تنقيد ٿي رهي آه??، پاڪستان جي فوج منظم ۽ تجربيڪار آه??، گذريل 40 ڏينهن ۾ ڪالعدم ٽي ٽي پي جي حملن ۾ اضافو ٿيو جڏهن ته اسان ان کي منهن ڏيڻ لاءِ تيار آه??ون، پاڪستان کي آمريڪي ڊرون حملن سان ??يندڙ نقصان جو ردعمل برداشت ڪرڻو پيو، ڪالعدم ٽي ٽي پي جي ڪجهه گروهن سان امن جي لاءِ ڳالهيون ڪرڻ چاهيون ٿا، ڪالعدم ٽي ٽي پي کي غيرهٿياربند ڪرڻ جي لاءِ ڳالهيون ٿي سگهن ٿيون، ڳالهين ۾ افغان طالبان ثالث جو ڪردار ادا ڪري سگهن ٿا، اسان بلوچ عسڪريت پسندن سان به ڳالهيون ڪري رهيا آه??ون، ڪشمير مسئلي کي دنيا جي هر فورم تي اجاگر ڪري رهيا آه??ون، انساني حقن جي حوالي سان عالمي برادري هڪجهڙو رويو اختيار ڪري، منهنجو خيال آه?? ته ايندڙ ڏينهن ۾ چين جي صدر سان ??لاقات ٿيندي، مخالف ڌر تي ڪرپشن جا سنگين الزام آه?? ۽ اهي رڳو پنهنجي بقاءَ جي جنگ وڙهي رهيا آه??، پيپلزپارٽي ۽ (ن) ليگ سياسي نه پر خانداني پارٽيون آه??. وزيراعظم عمران خان ترڪ ٽي وي ٽي آر ٽي ورلڊ کي ڏنل پنهنجي انٽرويو ۾ چيو ته هڪ وقت هو جڏهن اسان افغانستان ۾ رتوڇاڻ جي اميد ڪري رهيا هئاسين ڇو ته روسين جي وڃڻ کانپوءِ اتي صورتحال خراب ٿي هئي. 1979ع ۾ افغانستان ۾ لکين افغاني حياتيون وڃائي ويٺا. جنهن جي نتيجي ۾ طالبان سامهون آيا. تازو ئي آمريڪا ۽ ان جي اتحادي فوج جي ڪابل مان انخلا تي اسان ڊنل هئاسين ته ڪابل تي قبضو ڪرڻ وقت اتي رتوڇاڻ ٿي سگهي ٿي پر غيرمتوقع طور تي اختيارن جو تمام پرامن انتقال ٿيو، هاڻي افغانستان ۾ انساني بحران جو مسئلو آه?? ڇو ته افغان حڪومت 70 کان 75 سيڪڙو بجيٽ جي لاءِ ٻاهرئين امداد تي دارومدار ڪري ٿي، هاڻي ماڻهن کي خدشو آه?? ته طالبان جي اچڻ کانپوءِ ٻاهرئين امداد ختم ٿي ويندي جنهن سان انساني بحران ??يدا ٿي سگهي ٿو. هن چيو ته فوري طور تي جيڪڏهن افغانستان کي امداد فراهم نه ٿي ڪئي وڃي ته ان ڳالهه جو خطرو آه?? ته اتي افراتفري پيدا ٿيندي ۽ انساني بحران جنم وٺندو. وزيراعظم عالمي برادري کي اپيل ڪئي ته انساني همدردي جي بنياد تي انهن جي مدد ڪئي وڃي. عالمي برادري ۽ پاڪستان ??اران طالبان جي حڪومت کي تسليم ڪرڻ جي سوال تي وزيراعظم عمران خان چيو ته اسان جي حڪومت فيصلو ڪيو آه?? ته اسان افغانستان جي سمورن پاڙيسرين سان ??شاورت ڪنداسين ته ڪڏهن طالبان جي حڪومت کي تسليم ڪيو وڃي ڇو ته جيڪڏهن پاڪستان اڪيلو طالبان کي تسليم ڪري به وٺي ته ان سان ??ڌيڪ فرق ناهي پوڻو، هجڻ ته ائين گهرجي ته آمريڪا، يورپ، چين ۽ روس به انهن جي حڪومت کي تسليم ڪن جڏهن ته سمورا پاڙيسري ملڪ گڏجي هڪ گڏيل حڪمت عملي جوڙي سگهن ٿا ته ڪڏهن طالبان جي حڪومت کي تسليم ڪرڻو آه?? ته پاڪستان سڀني جي مشاورت سان ائين ڪندو. هن چيو ته پاڪستان جي لاءِ اها هڪ مشڪل صورتحال نه آه?? ڇو ته جيستائين طالبان جي حڪومت کي تسليم نه ٿو ڪيو وڃي ته ان ??قت تائين افغانستان حڪومت جا ٻاهرئين ملڪ منجمند اثاثا جاري نه ٿي سگهندا جيڪو سڀ کان ??ڏو سوال آه??. آمريڪا انهن کي ڪڏهن تسليم ڪري ٿو ۽ ڇا آمريڪا طالبان جي حڪومت کي تسليم ڪري وٺندو جي جواب ۾ وزيراعظم چيو ته جلد يا دير آمريڪا کي ائين ڪرڻو پوندو. هن وقت سينيٽ، ميڊيا ۽ پورو آمريڪا ٻڏتر ۾ آه?? ڇو ته 20 سالن کانپوءِ طالبان جي حڪومت اچڻ سان آمريڪي سخت حيرت جو شڪار آه?? ۽ اهو ئي سبب آه?? جو اهي قرباني جو ٻڪرو ڳولڻ ۾ لڳل آه??. هن چيو ته آئون سمجهان ??و ته آمريڪي صدر جو بائيڊن کي نشانو بڻائڻ ناانصافي آه?? ڇو ته هو ان کانسواءِ ڇا پئي ڪري سگهيو. انخلا جي تاريخ جڏهن به هجي ها ۽ جيڪڏهن ان تاريخ کان ??ه هفتا اڳ افغان ??وج هٿيار اڇلائي ها ۽ افغان صدر ملڪ مان ??رار ٿي وڃي ها تڏهن به اهو ئي ڪجهه ٿيڻو هو جيڪو صدر بائيڊن ۽ عالمي برادري جي لاءِ به حيران ڪندڙ آه??. آمريڪي صدر کي نشانو بڻائڻ ناانصافي آه?? ۽ هو پنهنجي حيرت لڪائڻ جي لاءِ قرباني جو ٻڪرو ڳولي رهيا آه?? ۽ بدقسمتي اها آه?? ته اهي پاڪستان جي حوالي سان ??نطقي ذهنيت سان ??ه سوچي رهيا آه??. وزيراعظم وڌيڪ چيو ته هن وقت سوال اهو آه?? ته اڳتي ڪيئن وڌيو وڃي، جيڪڏهن آمريڪا افغانستان جي اثاثن کي غيرمنجمند نه ٿو ڪري ۽ ان جي نتيجي ۾ افغان حڪومت ختم ٿئي ٿي ته افراتفري پکڙجي سگهي ٿي. جنهن سان سڀ کان ??ڌيڪ نقصان افغان عوام جو ٿيندو. هن چيو ته گڏيل قومن جي هڪ اندازي موجب ايندڙ سال تائين افغانستان ۾ 95 سيڪڙو کان ??ڌيڪ ماڻهو غربت جي لڪير کان ??يٺ هليا ويندا. ان ??اءِ ان ??سئلي جو حل ڳولڻو پوندو ۽ عالمي برادري کي جلد يا دير افعان عوام بابت سوچڻو پوندو، جيستائين ائين نه ٿيندو افغان آبادي جي لاءِ ڏينهون ڏينهن بحران گهرو ٿيندو رهندو. قرباني جي ٻڪرن جي ڳولا، آمريڪي ڪانگريس جي اجلاسن ۾ آمريڪي سينيٽرن ۽ قانونسازن جي آمريڪي فوج جي اعليٰ ڪمانڊ کان سوالن، بائيڊن انتظاميا پاران ان حوالي سان ??اڪستان تي الزام هڻڻ ۽ پاڪستان تي پابنديون هڻڻ جي تجويزن تي وزيراعظم عمران خان چيو ته اسان جهڙا ماڻهو جيڪي افغانستان جي تاريخ کان آگاهه آه??ون ۽ افغانستان جي تاريخ جو پاڪستان جي تاريخ سان ??يجهو تعلق آه??. پشتونن جي تاريخ کان آگاهي رکندڙ سمجهن ٿا ته افغانستان جي اٽڪل اڌ آبادي پشتون آه?? پر ان کان ??يڻ تي وڌيڪ پشتون پاڪستان ۾ آباد آه?? ۽ افغان سرحد جي ٻنهي طرفن پشتون قبيلا آباد آه??. هن چيو ته جيڪڏهن توهان تاريخ کان ??اقف آه??و ته اها ڳالهه واضح آه?? ته افغان ??سئلو جنگ سان حل نه ٿو ٿي سگهي ڇو ته اتان جي عوام ڪڏهن به ٻاهرئين طاقتن جو تسلط تسليم نه ڪندي آه?? ۽ اهي غيرملڪين جي خلاف مزاحمت ڪندا آه?? ۽ خاص طور تي غيرمسلمان غيرملڪين جي خلاف. جيڪڏهن ڪڏهن پشتون قبيلا پاڻ ۾ وڙهي رهيا هجن ۽ جيئن ئي ڪو پرڏيهي آيو ته اهي متحد ٿي وڃن ٿا. هن چيو ته پشتونن جي ٻي خصوصيت اها آه?? ته اهي بدلو وٺندا آه?? جيڪڏهن ڪير انهن جي ويجهي کي قتل ڪري ٿو ته اهي ان جو بدلو لازمي وٺندا آه?? ۽ بدلو وٺڻ جي لاءِ اهي هٿياربند ماڻهن جو ساٿ ڏيندا. وزيراعظم وڌيڪ چيو ته اهو ئي ڪجهه سرحد جي هن طرف ٿيو جڏهن اسان آمريڪا جو اتحادي هجڻ جو فيصلو ڪيو. طالبان ??شتون هئا ته پاڪستان ۾ رهندڙ پشتون برادري جون طالبان سان ??مدرديون انهن جي مذهبي نظرين جي ڪري نه هيون پر انهن جي پشتون قوميت جي ڪري هيون. اهو ئي سبب آه?? جو پاڪستان ۾ پهريون ڀيرو اسان ??اڪستاني طالبان ڏٺا، ڇو ته انهن اسان کي آمريڪين جو ساٿي تصور ڪري ورتو ۽ اسان تي حملا ڪرڻ شروع ڪري ڇڏيا جيڪي بعد ۾ تحريڪ طالبان ??اڪستان (ٽي ٽي پي) سڏرايا ويا يعني پاڪستاني طالبان. سرحد جي ٻئي طرف به اهو ئي ڪجهه ٿيو، آمريڪا پاران جيترا وڌيڪ فضائي يا ڊرون حملا ٿيا، رات جي اونداهي ۾ حملا ڪيا ويا جنهن سان افغان عوام ايتري ئي بيوسي محسوس ڪئي ۽ ڪيترائي ماڻهو ماريا ويا. جنهن جي نتيجي ۾ هٿياربند ماڻهن جو انگ وڌندو ويو ۽ طالبان جي تحريڪ وقت گذرڻ سان گڏوگڏ زور پڪڙندي وئي. 2008ع ۾ آمريڪا جي دوري دوران ??ون ٿنڪ ٽينڪس کي خطاب ڪيو. آئون جو بائيڊن سان ??ليس جيڪو ان ??قت سينيٽر هو ۽ جان ڪيري سان به ملاقات ڪئي هئي. مون انهن کي سمجهائڻ جي ڪوشش ڪئي پر مون کي احساس ٿيو ته انهن کي ڪجهه خبر ئي نه هئي ۽ آمريڪي عوام افغانستان جي صورتحال بابت مڪمل طور تي بي خبر هئي. جنهن جي ڪري انهن کي حيرت جو سخت جهٽڪو لڳو. انهن جو خيال هو ته انهن اتي هڪ جمهوري حڪومت قائم ڪري ڇڏي آه??. انهن افغان عورتن کي آزادي ڏياري ڇڏي آه??، آمريڪا ۾ ماڻهن جو اهو تصور هو. افغانستان اصل ۾ ڪيئن آه?? جيڪو انهن جي تصور ۾ به نه هو، جڏهن اوچتو اهو سڀ ڪجهه ٿيو ته انهن سڀني کي حيرت جو سخت جهٽڪو لڳو. جنهن جو ردعمل توهان سينيٽ ۾ ڏٺو آه??. اهي جهڙي قسم جا سوال ڪري رهيا هئا ان ??ان خبر پوي ٿي ته انهن کي ڪا خبر ئي نه هئي ته افغانستان ۾ ڇا ٿي رهيو هو. وزيراعظم چيو ته يقين ڪريو پاڪستان ۾ جن ماڻهن کي افغانستان جي تاريخ بابت آگاهي هئي ۽ اهي ڄاڻندا هئا. 2010ع ۾ آرمي چيف جنرل ڪياني صدر اوباما سان ??لاقات جي لاءِ آمريڪا ويو ته هن بارڪ اوباما کي سمجهايو ته افغانستان ۾ جنگي حل نه نڪرندو ۽ انهن کي ٻڌايو ته جيئن ئي توهان افغانستان ??ان ??ڪرندا، افغان آرمي هٿيار اڇلائي ڇڏيندي. جنرل ڪياني انهن کي ٻڌايو ته توهان گند ڇڏي نڪري ويندا ۽ اسان کي پاڪستان ۾ نتيجا ڀوڳڻا پوندا. انهن کي ان جي سمجهه ئي نه هئي. وزيراعظم چيو ته مون تي منهنجي موقف جي ڪري طالبان خان ??جڻ جو الزام لڳايو ويندو رهيو آه?? جيڪو انهن جو بدترين تڪبر هو. جارج بش جي حڪومت ۾ جارحاڻي رويي تحت چيو ويو ته ڇا توهان اسان سان گڏ آه??و يا اسان جي مخالف. نائن اليون کانپوءِ اهو حيران ڪندڙ کل جوڳو بيان سامهون آيو ته جيڪڏهن توهان اسان جي پاليسين جي حمايت نه ٿا ڪريو ته توهان اسان جا مخالف آه??و، جيڪڏهن آئون افغانستان ۾ جنگي حل سان ??تفق نه هئس ته ڇا آئون طالبان جو حامي هئس؟ انهي لاءِ اهي صدمي جي ڪيفيت ۾ آه??. هن چيو ته آئون ڪنهن به تڪرار جي فوجي حل جو مخالف آه??ان. آئون ان ڳالهه تي يقين نه ٿو رکان ته دنيا جي مسئلن جو حل فوجي ذريعا آه??. آئون عراق جنگ جو به مخالف هئس ڇو ته جيڪو ڪجهه عراق ۾ ٿيو، جيڪڏهن ان جو بامقصد تجزيو ڪيو وڃي ته مون سدائين فوجي ذريعن جي استعمال تي پنهنجي ملڪ تي به اعتراض ڪيو آه??، آئون اوڀر پ??ڪستان جي مسئلي جي فوجي حل تي به يقين نه ٿو رکان. وزيراعظم چيو ته افغان ??سئلي کي آئون آمريڪا ۾ موجود ڪنهن به شخص کان ??ڌيڪ ب??تر سمجهندو هئس ۽ انهي جي ڪري ئي مون فوجي حل جي مخالفت ڪئي هئي. هن چيو ته ڪهڙي عجيب ڳالهه آه?? ته جيڪڏهن توهان آمريڪي پاليسين تي تنقيد ڪريو ٿا ته توهان آمريڪا جا مخالف آه??و. جيڪڏهن منهنجي موقف سان اتفاق ڪيو وڃي ته آمريڪا کي ان ??تيجي تي پهچڻ لاءِ 2.5 هزار ارب ڊالر خرچ نه ڪرڻا پون ها. هن وڌيڪ چيو ته مون ان جنگ جو حصو بڻجڻ تي پاڪستان تي به اعتراض ڪيو هو ڇو ته اسان جو نائن اليون سان ڪو تعلق نه هو، القاعده افغانستان ۾ هئي. پاڪستان ۾ ڪي به هٿياربند طالبان ??ه هئا. پاڪستان جو ان جنگ سان ڪهڙو تعلق هو، جنهن جي ڪري اسان جي ملڪ ۾ 80 هزار ماڻهو پنهنجي زندگي کان ??حروم ٿيا، اسان جي پوري قبائلي پٽيءَ تباهه ٿي وئي، 35 لک ماڻهو بي گهر ٿيا، اسان کي دنيا جي خطرناڪ ترين جڳهه قرار ڏنو ويندو رهيو ۽ اسان جي معيشت ڪمزوري جو شڪار ٿي. اسان جي معيشت کي 150 ارب ڊالر جو نقصان کڻڻو پيو. هن چيو ته آمريڪا جي جنگ جي ڪري 2008ع ۾ اسان جي ڪرنسي پنهنجي اڌ قيمت وڃائي ويٺي. اسان آمريڪا جي جنگ جي وڏي قيمت ادا ڪئي آه??. هن چيو ته آمريڪا جو اتحادي بڻجڻ جي ڪري ڏني ويندڙ قربانين تي اسان کي ساراهيو وڃي ها پر پنهنجي غلطين کي لڪائڻ جي لاءِ اسان کي قرباني جو ٻڪرو بڻائي پيش ڪرڻ، اسان جي لاءِ سڀ کان ??ڌيڪ تڪليف ڏيندڙ آه??. هن چيو ته منهنجو خيال آه?? ته جڏهن به اها ڪاوڙ ختم ٿيندي ۽ آمريڪا جي اندر منطق زور پڪڙيندو ۽ اهي ان طرف منطقي طور تي سوچڻ شروع ڪندا ته پاڪستان ان سڀني جي لاءِ ڪيئن ذميوار ٿي سگهي ٿو، اهو ڪيئن ٿيو ته بهترين هٿيارن سان ??يس ٽي لک افغان ??وج ڪيئن بغير وڙهڻ جي هٿيار اڇلائي ڇڏيا، افغان دنيا جي بهادر ترين قومن مان ??ڪ آه??. اهي ڇو نه وڙهيا اهو پاڪستان جي ڪري نه هو. اهو سڀ ڪيئن ٿيو ته افغان ??وج هلڪن هٿيارن سان ??يس 60، 70 هزار تي ٻڌل مليشيا جي اڳيان گوڏا کوڙي ڇڏيا. پاڪستان ڪيئن انهن جي مدد ڪري رهيو هو؟ طالبان ڪابل جي رستن تي جوتن کانسواءِ موٽرسائيڪل هلائيندي نظر آيا، ان جي ڀيٽ افغان آرمي سان ڪري ڏسو. هن چيو ته توهان تجزيو ڪيو ته ائين ڇو ٿيو. ان جو ڪير به ذميوار ٿي سگهي ٿو پر پ??ڪستان ??ه. وزيراعظم چيو ته افغانين سدائين ٻاهرئين قبضي جي خلاف مزاحمت ڪئي آه??، اهي آزادي پسند ذهنيت رکندڙ ماڻهو آه??، اهي بنيادي طور تي هڪ آزادي پسند قوم آه??، انهن جي ثقافت تمام گهڻي جمهوري آه?? ۽ اهي ٻاهرئين تسلط کي ڪڏهن تسليم نه ٿا ڪن. ٻي ڳالهه رات جي اونداهي ۾ حملا، فضا مان بمباري، ڳوٺن تي بمباري ڪري گوريلا جنگ نه ٿا کٽي سگهن، اجتماعي نقصان جي ڪري آمريڪا جي خلاف نفرت موجود آه??، جنهن سان ??ٿياربند جدوجهد وڌي ۽ وڌ کان ??ڌ ماڻهو ان ۾ شريڪ ٿيا. وزيراعظم چيو ته طالبان جي تحريڪ ڳوٺاڻن علائقن ۾ وڌندي وئي، اهو ئي سبب آه?? جو اهي ڪامياب ٿي ويا ۽ ائين پاڪستان جي ڪري نه ٿيو. هن چيو ته هاڻي جڏهن طالبان حڪومت ۾ آه?? ۽ پاڪستان کي هڪ ڀيرو ٻيهر آمريڪا جي جلدي ۾ انخلا جي ڪري پيدا ٿيل صورتحال درپيش آه??. واشنگٽن پوسٽ ۾ پنهنجي مضمون بابت وزيراعظم عمران خان چيو ته عالمي برادري افغانستان جي وڏن نسلي گروهن کي افغان حڪومت جو حصو ڏسڻ چاهيندي، پر منهنجي ڪابل ۾ سينيئر افغان اڳواڻن سان ڳالهه ٻولهه ٿي آه?? ۽ انهن جو اهو چوڻ آه?? ته اهي ڪنهن به صورت ۾ حامد ڪرزئي جهڙن ماڻهن کي شامل ڪرڻ جي اجازت نه ڏيندا جيتوڻيڪ عبدالله عبدالله کي به ۽ انهن ماڻهن کي جيڪي گذريل حڪومت جو حصو هئا جنهن دوران طالبان جي تمام گهڻن ماڻهن، خاندانن وغيره کي نقصان کڻڻو پيو. هن چيو ته جيڪڏهن طالبان اهڙي شموليتي حڪومت کان انڪاري ٿي وڃن ٿا جنهن جي لاءِ پاڪستان ۽ عالمي برادري دٻاءُ وجهي رهي آه??. پاڪستان جي موقف سان جڏهن اسان شموليتي حڪومت جي ڳالهه ڪريون ٿا ته اسان اهو تسليم ڪريون ٿا ته افغانستان ۾ مختلف نسلي گروهه آباد آه??. پشتون آبادي 50 سيڪڙو جي لڳ ڀڳ آه??، پوءِ اتي تاجڪ هڪ تمام وڏي اقليت آه??، ازبڪ، هزاره آه?? ۽ ٻيون ننڍيون اقليتون به آه??. هن چيو ته هڪ شموليتي حڪومت جو مطلب آه?? ته هڪ مستحڪم افغانستان، اهي ماڻهو جيڪي افغان عوام جي ڀلائي ۾ دلچسپي رکن ٿا، افغان عوام 40 سالن کان تڪرارن مان گذري رهي آه??، جيڪو به انهن جي ڀلائي چاهي ٿو اهو هڪ مستحڪم افغانستان جو خواهشمند آه??. مستحڪم افغانستان جو مطلب آه?? ته جنهن ۾ سڀني کي نمائندگي ملي، پر طالبان چون ٿا ته عمران خان ??ڪ شموليتي حڪومت جي لاءِ دٻاءُ وجهي افغانستان جي اندروني معاملن ۾ مداخلت ڪري رهيو آه?? ان حوالي سان ??ضاحت ڪندي وزيراعظم چيو ته پهرين ڳالهه افغانستان جي خيرخواهه جي حيثيت سان اسان چاهينداسين ته اهي مستحڪم ٿين ۽ اتي هڪ شموليتي حڪومت قائم ٿئي. هاڻي اها شموليتي حڪومت ڪهڙي هجڻ گهرجي ان بابت طالبان تي مڙهڻ نه گهرجي ڇو ته اها مداخلت ٿيندي، جيڪڏهن توهان انهن کي چئو ته فلاڻي فلاڻي کي لازمي حڪومت ۾ رکو ته اها انهن جي اندروني معاملن ۾ مداخلت ٿيندي ۽ آئون تصور ڪري سگهان ??و ته اهي ان تي مزاحمت ڪندا، ڇو ته افغان آزاد ذهنيت رکندڙ ماڻهو آه??، اهو تصور ته انهن کي ٻاهران ڪنٽرول ڪري سگهجي ٿو غلط آه??، ڀلي آمريڪا هجي يا پاڪستان اهو هڪ خيال ٿي سگهي ٿو پر ائين ٿي نه ٿو سگهي ڇو ته انهن جي تاريخ اهو ئي ٻڌائي ٿي. هن چيو ته اسان ??ڪ خيرخواهه جي طور تي اها تجويز ته ڏئي سگهون ٿا ته هڪ شموليتي حڪومت هجڻ گهرجي جنهن سان اهي اتفاق ڪن ٿا پر انهن کي اهي هدايتون ڏنيون وڃن ته اي، بي يا سي کي حڪومت ۾ شامل ڪريو ته اها مداخلت ٿيندي. وزيراعظم چيو ته افغانستان ??ڪ تباهه حال معاشرو آه??، سياسي طور تي به اهي ڀڃ ڊاهه جو شڪار آه??، خاص طور تي جڏهن طالبان جي اندر مختلف گروهه موجود آه??، ڪابل ۾ اهي حڪومت ۾ آه??، اهي پاڻ ۾ به ڳالهه ٻولهه نه ٿا ڪري سگهن، انهن جو موقف ڪهڙو آه?? ۽ اهي افغانستان کي ڪٿي وٺي وڃڻ چاهين ٿا؟ عالمي برادري تائين افغان حڪومت جو آواز موثر انداز ۾ پهچائڻ ۽ انهن جي پاڪستان سان ??اڳاپن جي حوالي سان ??ن چيو ته عالمي تاثر اهو آه?? ته طالبان جي لگام پاڪستان جي قابو ۾ آه??، اهي طالبان کي ڪنٽرول ڪن ٿا، وزيراعظم چيو ته ماڻهو افغانين جي ڪردار کان ??اقف نه آه??. توهان افغانستان جي ماڻهن کي ڪنٽرول نه ٿا ڪري سگهو ۽ تاريخ اسان جي رهنمائي ڪري ٿي، افغانستان جي تاريخ ڏسو ۽ سڄي هندستان جي تاريخ به. هڪ جنگ کٽي سڄي هندستان کي ڪنٽرول ڪيو ويندو رهيو آه?? پر افغانستان ۾ ڪڏهن به ائين ممڪن نه ٿي سگهيو آه??. وزيراعظم چيو ته اتي هڪ غيرمرتڪز جمهوري نظام لاڳو آه??، اهي تمام گهڻا جمهوري ماڻهو آه??، اتي ڪو جاگيرداراڻو نظام نه هو جيئن هندستان ۾ هو، انهي لاءِ هندستان کي ڪنٽرول ڪرڻ آسان ??و. هن چيو ته پشتون قبيلا افغانستان جي آبادي جو اڌ آه?? ۽ ٻيڻ جي انگ ۾ پشتون پاڪستان ۾ آه??. انهن 80 سالن تائين برطانيا جي خلاف مزاحمت ڪئي، برطانيا سڄي هندستان جو ڪنٽرول حاصل ڪيو پر پ??تون علائقن ۽ قبائلي علائقن ۾ برطانيا کي 80 سالن تائين لڳاتار مزاحمت کي منهن ڏيڻو پيو. هن وڌيڪ چيو ته اهو ئي سبب آه?? جو افغانستان کي ٻاهران ڪڏهن به ڪنٽرول نه ٿو ڪري سگهجي. افغان عوام هن وقت تمام مشڪل حالتن ۾ آه?? ڇو ته جڏهن ڪير 20 سالن جي ويڙهه، گهرو ويڙهه کانپوءِ حڪومت حاصل ڪري ٿو ته ان جي لاءِ مشڪلاتون هونديون آه??، ماڻهو سمجهن ٿا ته انهن تمام گهڻيون قربانيون ڏنيون آه??. وزيراعظم دعا ڪندي چيو ته 40 سالن کانپوءِ افغانستان جي ماڻهن کي امن ۽ استحڪام ملي، جڏهن ته مون کي خبر نه آه?? ته ڇا ائين ٿيندو به يا نه. هن چيو ته اسان آمريڪا سان ڳالهيون ڪري رهيا آه??ون، اسان جي انٽيلي جنس ايجنسي جو سربراهه آمريڪي هم منصبن سان رابطي ۾ آه??، اسان جو پرڏيهي وزير انهن جي پرڏيهي وزير سان رابطي ۾ آه??. آمريڪي صدر سان رابطي جي حوالي سان ??زيراعظم چيو ته صدرن ۽ رياست جي سربراهن جي ڳالهه ٻولهه رسمي ئي هوندي آه?? ڇو ته اصل ڪم ته انهن جي هيٺ ڪم ڪندڙ ماڻهو ڪندا آه??، ان ??اءِ اهو ضروري نه آه??. هن چيو ته هن وقت صدر بائيڊن تي سخت دٻاءُ آه??، ڇو ته ايئرپورٽ تي پريشان ڪندڙ صورتحال جي ڪري ان کي تنقيد جو نشانو بڻايو پيو وڃي. منهنجو موقف اهو آه?? ته هو ڪيئن اڳڪٿي ڪري سگهيا پئي ته انخلا کان ??ه هفتا اڳ ملڪ جو صدر ڀڄي ويندو ۽ افغان ??وج دستبردار ٿي ويندي، اهي ان جي اڳڪٿي نه پئي ڪري سگهيا ۽ نه ئي طالبان اها اڳڪٿي ڪري سگهيا. ان ??اءِ آمريڪي عوام ۾ ايئرپورٽ تي ٿيندڙ صورتحال ۽ طالبان جي قبضي جي ڪري تمام گهڻو ردعمل سامهون آيو. هاڻي اهي سخت تنقيد جي زد ۾ آه?? انهي لاءِ مون کي انهن سان ??مدردي آه??. وزيراعظم وڌيڪ چيو ته پاڪستان ۽ آمريڪا جا لاڳاپا 50، 60 سالن تي ٻڌل آه?? جڏهن پاڪستان سيٽو ۽ سينٽو جو ميمبر بڻيو هو ۽ پوءِ سرد جنگ دوران ??اڪستان آمريڪا سان گڏ هو. لاڳاپن ۾ سردمهري ۽ گرمجوشي ايندي رهندي آه??. منهنجي خيال ۾ افغانستان جي حوالي سان اها ڳالهه اهم آه?? ته آمريڪا پنهنجو ڪردار اد ڪري ڇو ته هو اتي 20 سال رهيو آه??، جيڪڏهن بگاڙ پيدا ٿئي ٿو ته اها 1979ع جي تاريخ ورجائي ويندي جڏهن سوويت يونين اتان ??ليو ويو ۽ پوءِ آمريڪي به روانا ٿي ويا. ان کانپوءِ افغانستان ۾ ڇا ٿيو، قتلام ٿيو جنهن ۾ 2 لک کان ??ڌيڪ افغان ??اريا ويا، افغانستان ۾ مڪمل افراتفري جي صورتحال هئي. ان ??اءِ سڀني جي لاءِ ۽ خاص طور تي اسان جي لاءِ ۽ ٻين پاڙيسرين جي لاءِ اها ڳالهه اهم آه?? ته افغانستان ۾ افراتفري سان سڀ متاثر ٿيندا ۽ ان صورتحال ۾ آمريڪا وٽ ڇا رهجي ويندو ته 20 سالن کانپوءِ ۽ 2 کرب ڊالر کان ??ڌيڪ خرچ ڪرڻ کانپوءِ ۽ لکين افغانين جون جانيون ضايع ٿيڻ کانپوءِ اتي هڪ ڀيرو ٻيهر بحران ??يدا ٿي وڃي ٿو. بحران جي صورت ۾ عالمي دهشتگردن کي محفوظ پناهگاهون ملنديون. جڏهن کان طالبان ڪابل جو ڪنٽرول سنڀاليو آه?? ته گذريل 40 ڏينهن کان ??اڪستان جي سيڪيورٽي اهلڪارن تي سرحدي ۽ شهري علائقن ۾ 24 حملا ٿيا آه??. انهن حملن ۾ پاڪستان سيڪيورٽي فورسز جي شهادتن ۽ تحريڪ طالبان ??اڪستان جي حملن جي ذميواري قبول ڪرڻ جي سوال تي وزيراعظم چيو ته 2014ع ۾ اسان جي سيڪيورٽي فورسز اتر وزيرستان ۾ هڪ وڏو آپريشن ڪيو. ان آپريشن ۾ ٽي ٽي پي جا ماڻهو جيڪي پاڪستان ۾ دهشتگرد ڪارروايون ڪري رهيا هئا، انهن کي اتان ڪڍي ٻاهر ڪيو ويو ۽ اهي افغانستان ??نتقل ٿي ويا. اتي نه رڳو افعان انٽيلي جنس ايجنسين پر ڀارتي انٽيلي جنس ايجنسي ”را“ پڻ انهن جي مدد ڪئي ۽ انهن کي پاڪستان ۾ حملا ڪرڻ جي لاءِ استعمال ڪيو. هن چيو ته ٽي ٽي پي پاڪستان ۾ ڪم ڪندڙ چيني شهرين کي نشانو بڻايو ۽ بلوچستان ۾ به ڪيترائي حملا ڪيا آه??. گذريل 40 ڏينهن کان انهن حملن ۾ اضافو ٿيو آه?? پر صورتحال اڳ جهڙي نه آه?? ڇو ته اسان جي سيڪيورٽي فورسز تمام گهڻي منظم ۽ تجربيڪار آه?? ۽ 15 سالن ۾ پاڪستان دهشتگردي جو مقابلو ڪرڻ ۾ شايد ڪنهن به ٻئي ملڪ کان ??ڌيڪ تجربو حاصل ڪيو آه?? ۽ دنيا ڄاڻي ٿي ته اسان جي انٽيلي جنس ايجنسي دنيا جي بهترين انٽيلي جنس ايجنسي آه??، اسان ??راعتماد آه??ون ته اسان ??ي ٽي پي کي منهن ڏئي وٺنداسين. هن چيو ته مسئلو اهو آه?? ته 2 لک 50 هزار ماڻهو افغانستان ??ان ??اڪستان آيا آه?? ۽ اسان کي خدشو آه?? ته انهن ۾ ٽي ٽي پي جا ماڻهو به ٿي سگهن ٿا جيڪي افغانستان ۾ قيد هئا ۽ داعش جا ماڻهو به موجود ٿي سگهن ٿا. طالبان ??اران اوچتو افغانستان تي ڪنٽرول حاصل ڪرڻ کانپوءِ ۽ وڏي پئماني تي پاڪستان ايندڙ ويندڙ ماڻهن جي ڪري مسئلو سامهون آيو آه??. منهنجو خيال آه?? ته اسان انهن کي منهن ڏئي وٺنداسين. وزيراعظم چيو ته پاڪستان ۾ مسلمان حڪومت آه??، طالبان ڪنهن جي خلاف نبرد آزما آه??، انهن افغانستان ۾ جهاد جو اعلان ڪيو ڇو ته انهن جو چوڻ هو ته اتي غيرملڪين ۽ انهن جي حصيدارن جو تسلط قائم آه??. پاڪستان ۾ شروع ۾ ٽي ٽي پي جو به چوڻ هو ته اسان آمريڪين جا حصيدار آه??ون ۽ اهي مجاهدين جن کي سوويت يونين جي خلاف جنگ لاءِ تربيت ڏني وئي هئي اهي به ائين ئي سمجهندا هئا ۽ اهي اسان تي حملي آور هئا جنهن جي ڪري اسان کي 80 هزار جانين جو نقصان کڻڻو پيو ۽ ان سان گڏ پاڪستان ۾ ڊرون حملا به ڪيا ويا. هڪ ٻئي سوال تي هن واضح ڪيو ته دهشتگردي جو مقابلو ڪرڻ جي لاءِ ڊرون حملا منهنجي خيال ۾ عقلمندي نه آه??. جڏهن به ڪنهن ڳوٺ ۾ بم ڌماڪو ٿئي ٿو ته ان سان ??ڌيڪ نقصان ??ئي ٿو، جيئن اسان ڪابل ۾ ڏٺو، ڊرون صحيح نشانو نه ٿو لڳائي، ان ??اءِ اهو بدترين طريقيڪار هو ڇو ته ممڪن آه?? ته ڊرون حملي ۾ ڪجهه عسڪريت پسند ماريا ويندا هجن ۽ وڌيڪ ب??گناهه. ان سان ??يندڙ نقصان جي ڪري آمريڪا مخالف جذبا اڀريا ۽ بدلو وٺڻ جي لاءِ رياست پاڪستان تي به حملا ڪيا ويا. ان جي نتيجي ۾ عسڪريت پسندن جي انگ ۾ اضافو ٿيو ڇو ته جڏهن ڪنهن ڳوٺ ۾ ڪنهن جي ويجهي مائٽ جي زندگي کي نقصان ??هتو ته اهو عسڪريت پسندن سان شامل ٿي ويو ۽ عسڪريت پسندن جي انگ ۾ اضافو ٿيندو ويو ۽ ان عمل سان ??ائدي بدران ??ڪمل طور تي نقصان ??يو، پاڪستان کي ڊرون حملن جي نتيجي ۾ ٿيندڙ ردعمل کي برداشت ڪرڻو پيو. هاڻي ڪو ڊرون حملو نه ٿي رهيو آه?? ۽ هاڻي صورتحال اڳ جهڙي نه آه??. پاڪستان تي حملو ڪرڻ جي ڪا تحريڪ نه آه?? ۽ اهي پاڪستان تي ڇو حملو ڪن ۽ ان ??قت اهي ائين ڪرڻ جو سبب پيش نه ڪري سگهندا هئا. وزيراعظم چيو ته هاڻي پاڪستان ۾ صورتحال مڪمل طور تي مختلف آه??. حقيقت اها آه?? ته ڪجهه پاڪستاني طالبان گروپ اسان جي حڪومت سان امن ۽ مصالحت جي لاءِ ڳالهه ٻولهه ڪرڻ چاهين ٿا ۽ اسان ??ي ٽي پي ۾ ڪجهه گروپس سان ڳالهه ٻولهه ڪري رهيا آه??ون، ٽي ٽي پي مختلف گروپس تي ٻڌل آه??. هن چيو ته اسان ??صالحت جي ڪوشش ڪري رهيا آه??ون. ان حوالي سان ڳالهيون افغانستان ۾ ٿي رهيون آه?? ۽ افغان طالبان سهولتڪار جو ڪردار ادا ڪري رهيا آه??. وزيراعظم چيو ته جيڪڏهن ٽي ٽي پي غيرهٿياربند ٿي پرامن ٿين ته اسان انهن کي معاف ڪري سگهون ٿا. حڪومت ۽ ٽي ٽي پي جي وچ ۾ ڪنهن معاهدي جي اميد تي هن چيو ته آئون اها ڳالهه ورجائڻ چاهيان ??و ته آئون فوجي حل ۾ يقين نه ٿو رکان، آئون فوجي حل جي خلاف آه??ان، ان ??اءِ آئون سياستدان طور ان ڳالهه ۾ يقين رکان ??و ته سياسي حل ئي اڳتي وڌڻ جو رستو آه??. آئون افغانستان جي حوالي سان سدائين ائين سمجهندو رهيو آه??ان. وزيراعظم چيو ته منهنجي خيال ۾ حملن جي اها لهر وقتي آه??، اسان ڳالهه ٻولهه ڪري رهيا آه??ون، ٿي سگهي ٿو ته اسان ڪنهن نتيجي تي نه پهچي سگهون پر اسان ڳالهه ٻولهه ڪري رهيا آه??ون، اسان بلوچ عسڪريت پسندن سان ??ڻ ڳالهيون ڪري رهيا آه??ون ۽ سياسي حل جي لاءِ ڪوششون ڪري رهيا آه??ون. پاڪستان ۾ ٿيندڙ حملن ۾ ڀارت جي اهم ڪردار، ٽوئيٽر اڪائونٽس ۽ سوشل ميڊيا ذريعي ڀارت پاران ??کيڙي ويندڙ غلط اطلاعن، ڀارتي والاريل ڪشمير جي مسلمانن جي خلاف ڀارتي قدمن، مسلمانن جي خلاف ان عمل کي روڪڻ جي لاءِ پاڪستان جي ڪردار بابت وزيراعظم عمران خان چيو ته اسان کي ڏسڻ گهرجي ته ان حوالي سان انساني حقن جا گروپس ڇا ٿا ڪن، اهي هر سطح تي انساني حقن جي خلاف ورزين کي اجاگر ڪن ٿا ۽ اهي انساني حقن جي زيادتين جي حل لاءِ دٻاءُ وڌائين ٿا. هن چيو ته نه رڳو ڀارت پر خاص طور تي ڀارتي والاريل ڪشمير ۾ جيڪو ڪجهه ٿي رهيو آه??، اسان ان ??سئلي کي گڏيل قومن جي انساني حقن جي فورم ۽ عالمي ميڊيا سميت هر فورم تي اٿاريندا آه??ون. هن چيو ته جڏهن طالبان جي انساني حقن جي زيادتين جي ڳالهه ڪئي وڃي ٿي ته فرق نه ٿيڻ گهرجي. جيڪو ڪجهه ڪشمير ۾ ٿي رهيو آه?? ان بابت به عالمي برادري کي ڳالهه ڪرڻ گهرجي، جتي 9 لک ڀارتي فوج 80 لک ڪشميرين کي کليل جيل ۾ قيد رکيو آه??. آئون سمجهان ??و ته ان حوالي سان ??ڪ جهڙي پاليسي هجڻ گهرجي. جڏهن انساني حقن بابت فرق ڪيو وڃي ٿو ته ان سان ادارن جي ساک متاثر ٿئي ٿي. هن چيو ته منهنجو ان حوالي سان ??ڏو مضبوط موقف آه?? ته عالمي برادري ۽ طاقتور ملڪن کي ڪشميرين سان ??يندڙ ظلمن تي ڳالهه ڪرڻ گهرجي. وزيراعظم چيو ته اهڙي طرح ڀارت تي دٻاءُ وڌائي سگهجي ٿو، جيئن اوڀر تيمور ۾ ٿيو آه??. هن چيو ته ان حوالي سان ??نهنجو موقف آه?? ته جيڪڏهن توهان انساني حقن جي زيادتين جو ذڪر نه ڪريو ته توهان جي ساک متاثر ٿئي ٿي. نئين بلاڪس جي جوڙجڪ تي هن چيو ته منهنجي خواهش آه?? ته ٻيهر ڪڏهن ائين نه ٿئي ڇو ته ورهايل دنيا جي مقابلي ۾ تعاون ۽ ميل جول سان تمام گهڻو ڪجهه حاصل ڪري سگهجي ٿو. وزيراعظم هڪ ٻئي سوال تي چيو ته مون چين جي وزيراعظم لي سان ??ي ڀيرا ڳالهه ڪئي آه??. منهنجو خيال آه?? ته جڏهن کان ڪورونا جي وبا آئي آه?? صدر شي پاڻ کي محدود ڪري ڇڏيو آه??، ٻي صورت ۾ هن کي پاڪستان جو دورو ڪرڻو هو. هن وقت هو چين کان ??اهر ڪيڏانهن ناهي ويو، منهنجو خيال آه?? ته ايندڙ ڏينهن ۾ منهنجي صدر شي سان ??لاقات ٿيندي. اسان جا چين سان ??اڳاپا تمام مضبوط آه?? ۽ اهي سدائين کان ??ضبوط رهيا آه??. پاڪستان چين لاڳاپن جي تاريخ 70 سال پراڻي آه??. سمورن لاهن چاڙهن جي باوجود هي دوستي هر آزمائش تي پوري لٿي آه??. وزيراعظم چيو ته تازو ئي جي سي سي جو اجلاس ٿيو آه??، سي پيڪ منصوبو صحيح رخ ۾ اڳتي وڌي رهيو آه??. بدقسمتي سان ڪورونا وبا سڄي دنيا ۾ وڏي پئماني تي رڪاوٽون پيدا ڪيون آه??، خاص طور تي اسان جي رابطن جا ذريعا متاثر ٿيا آه??. مون کي چين جو دورو ڪرڻو هو ۽ صدر شي کي هتي اچڻو هو پر اهو سڀ متاثر ٿيو آه??. هڪ ٻئي سوال تي وزيراعظم چيو ته هن وقت رڳو پاڪستان ۾ ئي نه پر ڪورونا وبا سڄي دنيا ۾ شين جي پهچ کي متاثر ڪيو آه??. سڄي دنيا ۾ شين جي قيمتن ۾ اضافو ٿيو آه?? پر بين ملڪن جي ڀيٽ ۾ پاڪستان اڃا به سستو آه??. هن چيو ته ڪيترن ئي اسرندڙ ملڪن وانگرن ترقي يافته ملڪ ب?? متاثر ٿيا آه??. هن چيو ته ڀارت ۾ غربت ۾ تمام گهڻو اضافو ٿيو آه??. عالمي بحران جي ڪري شين جي قيمتن ۾ اضافي جي ڪري پاڪستان به متاثر ٿيو آه?? ۽ پاڪستان ۾ ٿيندڙ مهانگائي درآمد ڪئي ويندڙ شين جي ڪري آه??. هن چيو ته گذريل 5 مهينن ۾ کاڄرو تيل جي قيمتن ۾ 80 سيڪڙو اضافو ٿيو آه??، پاڪستان کاڄرو تيل درآمد ڪري ٿو ۽ بدقسمتي سان اسان کي ڪڻڪ درآمد ڪرڻي پئي آه??، ڪڻڪ جي قيمتن ۾ اضافو ٿيو آه??، پام آئل جيڪو پاڪستان ۾ 70 سيڪڙو استعمال ٿئي ٿو اهو به درآمد ڪيو وڃي ٿو، ان جي قيمت به ٻيڻي ٿي وئي آه??. اسان جي ناڻي واڌ درآمد ٿيل شين جي ڪري آه?? جنهن سان ??قينن ماڻهن جي لاءِ مشڪلاتون پيدا ٿين ٿيون پر اها عارضي صورتحال آه?? ۽ اسان سمجهون ٿا ته پهچ جي مسئلن جي خاتمي سان صورتحال ۾ بهتري ايندي.